Η άνοδος της ασημαντότητας

[pez]

Εν μέσω της θλιβερής κατάστασης που βιώνουμε Εδώ Μέσα, με γεγονότα που προσβάλλουν βάναυσα την παιδεία μας και πλήττουν καίρια την δημοκρατική μας κοινωνία, είναι ώρα να παραχωρήσουμε το βήμα στον Κορνήλιο Καστοριάδη για να μας επαναλάβει, ακόμα μια φορά μετά τις 24 Φεβρουαρίου 1993, την διάλεξή του:


"Παιδεία σε μια Δημοκρατική Κοινωνία"

"Θέλω να σας μιλήσω για ένα θέμα που πρέπει να μας απασχολεί όλους μας και πνευματικά και πολιτικά, το θέμα της παιδείας μέσα σε μια δημοκρατική κοινωνία. Πρώτα πρώτα μια επεξήγηση για τον όρο παιδεία. Αν μιλούσα ξένη γλώσσα, θα έλεγα κουλτούρα, αλλά αυτός ο όρος και ξενικός είναι και κάπως κακόηχος στα ελληνικά και λίγο κακόφημος τα τελευταία χρόνια. Θα εξηγήσω πιο κάτω για το τι εννοώ με τη λέξη παιδεία και ήθελα να σας υπενθυμίσω ότι κατ' αρχήν τίποτε δεν θα έπρεπε να είναι πιο αυτονόητο από το θέμα της συζήτησής μας.



Το να ζούμε σε μια δημοκρατική κοινωνία σημαίνει ότι διερωτώμαστε για όλα όσα μας περιτριγυρίζουν μέσα στην κοινωνία, συνεπώς διερωτώμαστε και για την ίδια την παιδεία μας, και αυτή η διερώτηση αποτελεί η ίδια τμήμα της παιδείας ως διαδικασίας και ως ήθους. Φυσικά, μόλις διατυπώσουμε αυτήν τη φράση - η θέση της παιδείας σε μια δημοκρατική κοινωνία - αμέσως αναφύονται ένα σωρό προβλήματα. Τι εννοούμε με τη λέξη παιδεία, τι εννοούμε με τη λέξη κοινωνία, ιδίως τι εννοούμε με τη λέξη δημοκρατία. Γι' αυτά δεν θα μιλήσω, απλώς θα τα αγγίξω. Αλλά θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι το κέντρο του θέματός μας είναι: τι το ιδιαίτερο παρουσιάζει η παιδεία σε μια δημοκρατική κοινωνία και η σχέση της με την κοινωνία και με την δημοκρατία, σε σύγκριση με άλλες κοινωνίες οι οποίες, όλες, και οι πιο πρωτόγονες, είχαν αυτό που εγώ θέλω να ονομάσω παιδεία, ή ένα είδος πολιτισμού; Θα ονομάσω παιδεία καθετί που σε μια δεδομένη κοινωνία, μέσα στον δημόσιο χώρο της, υπερβαίνει αυτό που είναι απλά λειτουργικό ή εργαλειακό και που παρουσιάζει - κι αυτό είναι το σημαντικότερο - μιαν αόρατη διάσταση η οποία είναι θετικά επενδυμένη από τα μέλη αυτής της κοινωνίας. Με άλλα λόγια, αυτό που έχει να κάνει με την δημόσια εμφάνιση του φαντασιακού - με την ακριβή έννοια του όρου - αυτής της κοινωνίας και του φαντασιακού του ποιητικού - με την ευρύτερη έννοια - έτσι όπως αυτό το ποιητικό φαντασιακό ενσαρκώνεται και ενσωματώνεται μέσα σε έργα και σε συμπεριφορές και πράξεις που υπερβαίνουν το λειτουργικό και το εργαλειακό.


- Συνεχίζεται -

- Σημείωση - Το κείμενο, που διανεμήθηκε στο κοινό, διαβάζεται και πληκτρολογείται - Υπομονητικά - Αφενός, για να διευκολυνθεί η κατανόηση - Αφετέρου, χάριν εκείνων εκ των αναγνωστών που επιμένουν πεισματικά να αντιστέκονται και να μην παρασύρονται από την βουερή περιδίνηση μιας περιρρέουσας ανερχόμενης ασημαντότητας - Πέτρος Ζιμουρτόπουλος -

[pez]

-
2


Μίλησα για αόρατη διάσταση. Όταν έχουμε μπροστά μας ένα βιβλίο ή μια μουσική παρτιτούρα, ή κι όταν ακούμε αυτό που είναι στην παρτιτούρα απάνω, ή ακόμα και μια ζωγραφιά κι ένα άγαλμα κι ένα μνημείο, παρόλο ότι είναι ορατά, αυτό που μας ενδιαφέρει κι αυτό που μας συνεπαίρνει, στην καλύτερη περίπτωση, είναι ακριβώς η αόρατη διάσταση πέρα από το ορατό ή η μη αισθητή διάσταση πέρα από αυτό που άμεσα ακούγεται - που φυσικά δεν μπορεί να υπάρξει παρά μέσω του ορατού, του ακουστού ή του απτού - αλλά για την οποία αυτή η ορατότητα, η ακουστότητα , ή η απτότητα είναι απλώς μια προϋπόθεση.

Τώρα, δημοκρατία είναι βέβαια ένας όρος που σηκώνει πολύ περισσότερη συζήτηση από τη φύση του και επειδή από πολύν καιρό, από αιώνες, χιλιετηρίδες, διακυβεύθηκε μέσα σε συζητήσεις και σε αγώνες πολιτικούς, και ακόμα διότι από πολλές δεκαετίες τώρα στον δυτικό κόσμο έχει εκπορνευθεί είτε με ήπιες μορφές είτε με μορφές απαίσιες. Ας μην ξεχνάμε οτι σε ένα από τα πιο τυραννικά κράτη που γνώρισε η ανθρώπινη ιστορία και τα πιο αποτελεσματικά στην τυραννικότητά τους είχε ως τίτλο, μέχρι τη διάλυσή του προ τριών ετών, τέσσερις λέξεις που ήταν τέσσερα ψέματα: Ένωση Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών.

Μέσα σ' αυτήν την κακοφωνία, θα περιοριστούμε να επανέλθουμε, για να αρχίσουμε, στην ετυμολογία: δημοκρατία, το κράτος του δήμου, δηλαδή η εξουσία του λαού στα σύγχρονα ελληνικά. Ασφαλώς η φιλολογία δεν μας επιτρέπει να λύσουμε πολιτικά προβλήματα, αλλά μας επιτρέπει τουλάχιστον να διατυπώσουμε αυτήν την ερώτηση: πού, σε ποια χώρα μέχρι σήμερα, τολμάει κανείς να πει ότι είναι πραγματοποιημένη η εξουσία του λαού; Εντούτοις αυτή η εξουσία είναι εγγεγραμμένη στα συντάγματα των δυτικών χωρών, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η δική μας, με το όνομα της λαϊκής κυριαρχίας, και αφήνοντας, προς το παρόν, κατά μέρος την υποκρισία αυτής της φράσης, θα στηριχτώ στο γράμμα της για να συναγάγω μια σημασία που ολίγοι θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν. Μέσα σε μια δημοκρατία ο λαός είναι κυρίαρχος, δηλαδή ο λαός κάνει τους νόμους και τον Νόμο ή, με άλλα λόγια, η κοινωνία κάνει τους θεσμούς της και τον Θεσμό της. Η κοινωνία είναι αυτόνομη, αυτοθεσμίζεται φανερά και ρητά, η ίδια θέτει τους κανόνες της, τις αξίες της, τις σημασίες της. Αυτή η αυτονομία ή αυτή η ελευθερία, η οποία και συνεπάγεται και προϋποθέτει την αυτονομία ή την ελευθερία των ατόμων και είναι ταυτοχρόνως αδύνατη χωρίς αυτήν την τελευταία, αυτή είναι φυσικά που μας ενδιαφέρει σαν κεντρικός στόχος του πολιτικού μας προτάγματος. Αλλά αυτή η αυτονομία, η οποία τουλάχιστον κατ' επίφασιν, ακόμη μια φορά, είναι εγγυημένη από τον νόμο, από τα συντάγματα, από τις δηλώσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτου, σε τελευταία ανάλυση στηρίζεται de jure και de facto απάνω στον συλλογικό νόμο, το Νόμο με την τυπική έννοια όσο και με την άτυπη έννοια.

- Συνεχίζεται -
-

[pez]

-
3

Η πραγματική ατομική ελευθερία - δεν μιλάω εδώ για την ελευθερία την φιλοσοφική ή την ψυχική αλλά την ελευθερία που μπορούμε να πραγματώσουμε μέσα στην ατομική μας ζωή και στην κοινωνική μας πράξη - πρέπει να είναι αντικείμενο απόφασης και κατοχύρωσης από ένα νόμο που κανένα άτομο δεν θα μπορούσε μόνο του ούτε να θέσει ούτε να κυρώσει. Και μέσα στο πλαίσιο αυτού του νόμου το άτομο μπορεί με τη σειρά του να προσδιορίσει και να ορίσει τους κανόνες, τις αξίες, τις σημασίες, πάνω στους οποίους και με τους οποίους θα προσπαθήσει να διατάξει την δική του ζωή και να της δώσει ένα νόημα. Αυτή η αυτονομία, αυτή η ρητή αυτοθέσμιση που, όπως το ξέρουμε όλοι μας, αναδύεται για πρώτη φορά στις ελληνικές δημοκρατικές πόλεις και που ξανααναδύεται αργότερα με διαφορετικό - και από ορισμένες απόψεις πλατύτερο, από άλλες στενότερο - τρόπο στον σύγχρονο δυτικό κόσμο, αυτή λοιπόν η αυτονομία σημειώνει τη ρήξη που συνεπάγεται η δημιουργία της δημοκρατίας με όλα τα προηγούμενα κοινωνικο-ιστορικά καθεστώτα.

Γιατί όλα τα προηγούμενα κοινωνικο-ιστορικά καθεστώτα είναι καθεστώτα μιας θεσμισμένης ετερονομίας: δηλαδή, σ' αυτά τα καθεστώτα η πηγή και το θεμέλιο κάθε κανόνα, κάθε αξίας και κάθε σημασίας, τίθενται ως υπερβατικά σε σχέση με την κοινωνία. Είτε υπερβατικά με μιαν απόλυτη έννοια, όπως στις μονοθεϊστικές κοινωνίες, είτε υπερβατικά σχετικά, ούτως ή άλλως, με την πραγματικότητα της ζωντανής κοινωνίας, όπως αυτό γίνεται στις μυθικές ή πρωτόγονες κοινωνίες - μυθικές ή πρωτόγονες όχι με την έννοια ότι είναι κοινωνίες που τις διηγούνται οι μύθοι, αλλά με την έννοια ότι στηρίζουν την θέσμισή τους πάνω σε μύθους. Και αυτό, αυτή η ετερονομία, συμβαδίζει με κάτι που είναι για μας πολύ σημαντικό και θα το ονομάσω, προσωρινά τουλάχιστον, περίφραξη της σημασίας. Δηλαδή ο λόγος του Θεού ή οι διατάξεις που έθεσαν οι πρόγονοί μας είναι ασυζήτητοι και έχουν καθοριστεί μια φορά για πάντα.

Αυτό στις ετερόνομες κοινωνίες ισχύει επίσης και για τα άτομα. Το νόημα της ζωής τους είναι δοσμένο, είναι κανονισμένο εκ των προτέρων και κατ' αυτόν τον τρόπο είναι επίσης εγγυημένο. Καμιά συζήτηση δεν είναι δυνατή επάνω στους θεσμούς αλλά ούτε είναι δυνατή συζήτηση, ούτε αμφιβολία, πάνω στο τι αξίζει και στο τι δεν αξίζει, πάνω στο τι είναι το καλό και τι είναι το κακό, πάνω στο τι πρέπει να κάνω και στο τι δεν πρέπει να κάνω.

Μ' αυτόν τον τρόπο, μέσα σε μια ετερόνομη ή παραδοσιακή κοινωνία η περίφραξη της σημασίας, και της ισχύος ή της αξίας, συνεπάγεται ότι όχι μονάχα το πολιτικό ερώτημα ή το φιλοσοφικό ερώτημα είναι κλεισμένο εκ των προτέρων, αλλά ακόμα και ότι το ζήτημα το αισθητικό ή το πρόβλημα το ηθικό είναι επίσης κλεισμένο εκ τω προτέρων. Αυτό που πρέπει να κάνει κανείς σε κάθε περίσταση υπαγορεύεται, χωρίς δυνατή έφεση, από το νόμο και από τους συλλογικούς κανόνες, και τίποτα δεν αλλάζει σ' αυτό όταν εμφανίζονται τα τεράστια και πολύ λεπτά, σοφά και ατελείωτα σχόλια του νόμου όπως το Ταλμούδ, όπως η χριστιανική θεολογία ή όπως η ισλαμική θεολογία.

Το ίδιο ισχύει και για την παιδεία, με την έννοια που δίνω σ' αυτόν τον όρο. Χωρίς αμφιβολία, οι ετερόνομες κοινωνίες παρήγαγαν, δημιούργησαν, αθάνατα έργα, που θα ήτανε αδύνατο και άχρηστο να τα απαριθμήσει κανείς. Αλλά αυτά τα έργα, αυτά τα μνημεία, με τη γενικότερη έννοια του όρου, βρίσκονται πάντα μέσα στον ορίζοντα των θεσμισμένων φαντασιακών σημασιών. Αυτά τα έργα είναι πάντα, σε τελευταία ανάλυση, συντεταγμένα με το θείο, με το ιερό, με το άγιο είτε το θείο, το ιερό, το άγιο τα πάρουμε απλώς, είτε πρόκειται για τη λατρεία του θείου είτε πρόκειται για την αποθέωση ή τον εκθειασμό των ηρώων ή της ανδρείας των προγόνων και ούτω καθεξής.

- Συνεχίζεται -
-

[pez]

-
4

Φυσικά εδώ πέρα περιγράφω με πολύ μεγάλες πινελιές, αλλά αυτός είναι ο ουσιαστικός πυρήνας της σημασίας των μεγάλων έργων που μας άφησαν οι πρωτόγονοι, οι μεγάλες παραδοσιακές μοναρχίες της Ανατολής, ο αληθινός ευρωπαϊκός Μεσαίωνας, ανατολικός ή δυτικός, ή το παραδοσιακό Ισλάμ. Εάν αυτά τα έργα και οι δημιουργοί τους είναι, ούτως ειπείν, στην υπηρεσία των θεσπισμένων σημασιών, το κοινό τους βρίσκει, μέσα σ' αυτά τα έργα, την επιβεβαίωση και τον εκθειασμό των δικών του σημασιών και των δικών του αξιών, που είναι απλώς οι συλλογικές και παραδοσιακές αξίες. Και αυτό είναι συναρμονισμένο με τον ειδικό τρόπο της πολιτιστικής χρονικότητας αυτών των κοινωνών, δηλαδή τον εξαιρετικά βραδύ ρυθμό της αλλαγής και τον χαρακτήρα τον υπόγειο, τον κρυφό, της αλλοίωσης των υφών, των στιλ και των περιεχομένων. Όπως επίσης συμβαδίζει με την αδυνατότητα να εξατομικεύσει κανείς τους δημιουργούς, που δεν απορρέει καθόλου από την ανεπάρκεια της πληροφόρησής μας. Υπό την δυναστεία των Τάνγκ στην Κίνα ζωγραφίζουνε έτσι κι όχι αλλιώς: αλλιώς δεν είναι νοητό. Υπό την εικοστή φαραωνική δυναστεία η γλυπτική γίνεται έτσι κι όχι αλλιώς, και θα πρέπει να είσαστε ειδικευμένος για να μπορέσετε να διακρίνετε τα έργα των Τάνγκ από τα έργα των Σόνγκ ή των Μίνγκ ή τα έργα της εικοστής δυναστείας από τα έργα της εικοστής πρώτης ή της δέκατης ένατης. Έτσι υπάρχουν κανονισμένες και κανονιστικές μορφές, φόρμες. Όπως στις δικές μας τις βυζαντινές εικόνες, για μεγάλες περιόδους, ακόμα και οι μικρότερες λεπτομέρειες είναι εκκλησιαστικά κανονισμένες όταν πρόκειται για τη ζωή ενός αγίου ή για μια στιγμή δεδομένη της ζωής της Παρθένου.

Ενώ - το λέω προτρέχοντας - μας είναι αδύνατο να διαπράξουμε σύγχυση ανάμεσα σ' ένα στίχο της Σαπφώς και σε ένα στίχο του Αρχιλόχου. Μας είναι αδύνατο, κι αν δεν είμαστε φιλόλογοι αλλά απλώς ξέρουμε να διαβάζουμε, να συγχύσουμε έναν στίχο του Αισχύλου κι έναν στίχο του Σοφοκλή ή, για να περάσω στην μοντέρνα εποχή, είναι αδύνατον να μην διακρίνουμε μια μουσική του Μπαχ από μια μουσική του Χέντελ, παρόλο ότι και οι δύο είναι Γερμανοί, ζούν στην ίδια εποχή και γράφουν στο ίδιο αντιστικτικό στίλ. Η δημιουργία της δημοκρατίας, η εμφάνιση του προτάγματος της αυτονομίας μέσα στην ιστορία, έστω και ως απλού σπόρου, έστω και ατελούς, αλλοιώνει ριζικά αυτήν την προηγούμενη κατάσταση και από αυτήν την άποψη.

Μια βραχεία φιλοσοφική παρέκβαση είναι εδώ αναγκαία. Όταν κατά κάποιο τρόπο θεωρήσουμε, συλλογιστούμε και στοχαστούμε ότι μπορούμε να θεωρήσουμε, να λογιστούμε και να στοχαστούμε, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το είναι είναι χάος, είναι άβυσσος, είναι το απύθμενον αλλά είναι ταυτοχρόνως και δημιουργία: είναι μια vis formandi, όπως θα έλεγαν στα λατινικά, μια δύναμη μόρφωσης ή μορφοποίησης, που δεν είναι προκαθορισμένη και η οποία επιθέτει, αν μπορώ να πω, απάνω στο χάος έναν κόσμο με την αρχαία ελληνική έννοια, δηλαδή ένα σύνολο που είναι μάλλον ή ήττον οργανωμένο και κανονισμένο.

Το ίδιο, όταν τελειώσουμε, αν μπορούμε να τελειώσουμε, να στοχαζόμαστε, να συλλογιζόμαστε, να σκεφτόμαστε το ανθρώπινο πεδίο, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο άνθρωπος, με την γενική, τη συλλογική έννοια, δηλαδή ταυτόχρονα και ως κοινωνία και ως άτομο που συμμετέχει φυσικά στο είναι, είναι και ο ίδιος άβυσσος, χάος, απύθμενος. Και αυτό, ο άνθρωπος το είναι ως ον φαντασίας και φαντασιακού: και ως ον φαντασίας και φαντασιακού, φαντασίας ατομικής και φαντασιακού συλλογικού και κοινωνικού, είναι και ο ίδιος άνθρωπος δύναμη μόρφωσης (vis formandi) αλλά και κάτι που ασφαλώς δεν μπορούμε να το πούμε - ή μπορούμε; - για το είναι εν τω συνόλω του, είναι θα λέγαμε στα λατινικά libido formandi, είναι έρως και πάθος μόρφωσης και μορφοποίησης, είναι δύναμη δημιουργίας αλλά και επιθυμία δημιουργίας και μόρφωσης ή μορφοποίησης.

Αυτή η δύναμη κι αυτή η επιθυμία ή το πάθος είναι αυτό που ονομάζω το ποιητικό στοιχείο στον άνθρωπο, ποιητικό στοιχείο του οποίου και ο ίδιος ο Λόγος δεν είναι παρά μια παραφυάδα. Ο ίδιος ο Λόγος είναι ένα ποιητικό δημιούργημα του ανθρώπου. Το νόημα με το οποίο ο άνθρωπος θέλει και απαραίτητα πρέπει κάθε φορά να επενδύσει τον κόσμο, την κοινωνία, το πρόσωπό του και την ζωή του, δεν είναι τίποτα άλλο παρά ακριβώς αυτή η μόρφωση, με την πρωταρχική έννοια του όρου, όχι της τυπικής μόρφωσης, αυτή η Bildung θα λέγαμε στα Γερμανικά, (Bild σημαίνει εικόνα), αυτή η διαρκής προσπάθεια να πιαστούν μαζί μέσα σε μια τάξη, σε μια οργάνωση, σ' έναν κόσμο, όλα όσα παρουσιάζονται κι όλα όσα ο ίδιος ο άνθρωπος κάνει να αναδύονται. Το να δοθεί μορφή στο χάος - νομίζω ότι αυτός είναι ο καλύτερος δυνατός ορισμός της παιδείας και φυσικά αυτό φαίνεται με πολύ μεγαλύτερη ενάργεια όταν πρόκειται για την τέχνη. Αυτή η μορφή που δίνουμε στο χάος είναι το νόημα και η σημασία, νόημα και σημασία που φυσικά δεν είναι απλώς υπόθεση ιδεών ή παραστάσεων αλλά που πρέπει ακόμα μια φορά να πιάσει μαζί, δηλαδή να συν-λάβει (συλλάβει) μέσα σε μια μορφή, σε μια φόρμα και την παράσταση και την επιθυμία και το αίσθημα.

Φυσικά εδώ μπορούμε να πούμε ότι αυτό έκανε, από πάντα, η θρησκεία και κάθε θρησκεία. Η θρησκεία είναι κατά τούτο διφυής, ότι από την μια μεριά προσπαθεί να δώσει μορφή και νόημα στο χάος, στην άβυσσο, στο απύθμενο, αλλά αυτό δεν το κατορθώνει παρά περιορίζοντας το χάος, την άβυσσο, και το απύθμενο, δίνοντάς του μια μορφή, μια εικόνα, ένα όνομα, ένα Λόγο, ορισμένες επιταγές ή ορισμένες ιδιότητες, τα οποία ενδεχομένως ονομάζει Θεό κι αυτό που μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα εδώ πέρα, που δεν μιλάμε τόσο φιλοσοφικά όσο κοινωνικο-ιστορικά, η θρησκεία δεν μπορεί να το κάνει αυτό το πράγμα, κι αυτό την χαρακτηρίζει, παρά προσφέροντας ταυτόχρονα και δένοντας αυτή την μορφή που δίνει στο χάος με την υπερβατική εγγύηση της σημασίας, εγγύηση της οποίας, όπως είναι προφανές, τα ανθρώπινα όρια έχουν μια άπληστη ανάγκη, και με την περίφραξη η οποία φαίνεται, αλλά μόνον φαίνεται, ομοούσια με την ίδια την ιδέα του νοήματος. Αυτή η εγγύηση κι αυτή η περίφραξη εγκαθιδρύονται από την θρησκεία με την άρνηση στην ζωντανή ανθρωπότητα - κι εδώ μιλάω μόνο για τις μονοθεϊστικές θρησκείες - της δυνατότητας δημιουργίας νοήματος. Διότι για κάθε θρησκεία το νόημα έχει ήδη δημιουργηθεί άπαξ διά παντός κι έχει δημιουργηθεί αλλού, ο άνθρωπος, το πολύ, μπορεί να το αποδεχθεί.

Έτσι, αυτή η δημιουργική δύναμη, η vis formandi, περιστέλλεται και διοχετεύεται, αν μπορώ να πω, κατά έναν ορισμένο τρόπο, όπως επίσης περιστέλλεται και διοχετεύεται το πάθος της μόρφωσης, το οποίο στο εξής περιορίζεται να χαίρεται τις προηγούμενες του δημιουργίες χωρίς καν να ξέρει ότι είναι δικές του δημιουργίες, εφόσον τις αποδίδει σε ένα υπερβατικό όν.

- Συνεχίζεται -
-

[pez]

-
5

Όμως η δημοκρατική δημιουργία καταλύει κάθε υπερβατική πηγή της σημασίας, τουλάχιστον οσον αφορά το δημόσιο πεδίο, και θα έλεγα, εάν είναι αποτελειωμένη, ακόμα και το ιδιωτικό άτομο. Σπάει το περίφραγμα της σημασίας και, κατ' αυτόν τον τρόπο, αποδίδει στην ζωντανή κοινωνία, στους ανθρώπους, που υπάρχουν "εδώ και τώρα", τη δυνατότητα να σκεφτούν τη δύναμή τους τη δημιουργική, την vis formandi, και να αφήσουν να λειτουργήσει η libido formandi, το πάθος και ο πόθος της μόρφωσης και της δημιουργίας. Και κάνει αυτό το ίδιο πράγμα όχι μόνο στη δημόσια σφαίρα αλλά και στην ιδιωτική, δεδομένου ότι η δημοκρατική κοινωνία, όπως το είπαμε, είναι αδιανόητη χωρίς την πραγματική αυτονομία των ατόμων, και συνεπώς, χωρίς την δυνατότητα την δοσμένη στον καθένα να δημιουργήσει το νόημα της ζωής του. Φυσικά αυτό προϋποθέτει μια φιλοσοφική θέση που, κατά κάποιο τρόπο, νομίζω, είναι το σημείο επαφής της φιλοσοφίας και της πολιτικής ή, αν θέλετε, της φιλοσοφίας και της δημοκρατίας παρ' όλα τα φαινόμενα. Αυτό θα σας φανεί ίσως παραδοξολογικό αλλά νομίζω ότι έτσι είναι. Και οι δύο προϋποθέτουν την παραδοχή του γεγονότος ότι δεν υπάρχει σημασία στο είναι σαν κρυμμένος θησαυρός που πρέπει να εξευρεθεί, ούτε μέσα στο είναι ούτε μέσα στον κόσμο ούτε μέσα στην ιστορία ούτε μέσα στην προσωπική μας ζωή, αλλά ότι εμείς δημιουργούμε τη σημασία και το νόημα πάνω στη βάση αυτού που δεν έχει βάση, στηριζόμενοι στο απύθμενο, κι ότι μ' αυτόν τον τρόπο εμείς δίνουμε μορφή στο χάος με τη σκέψη μας, με την πράξη μας, με τα έργα μας, κι ότι συνεπώς αυτή η σημασία δεν έχει καμία εγγύηση που να της είναι εξωτερική. Κατά τον ίδιο τρόπο που ο Ενταφιασμός του κόμητος Οργκάζ του Γκρέκο δεν αντλεί την ομορφιά του από τον ουρανό που υπάρχει στο απάνω μέρος του πίνακος αλλά από το σύνολο αυτού του πίνακα κι από την ίδια τη ζωγραφική. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε μόνοι μας μέσα στο είναι, μόνοι μας αλλά όχι σολιψιστές. Είμαστε μόνοι μας, ήδη παράδοξα, διότι μιλάμε, και διότι μιλάμε ο ένας στον άλλο ενώ το είναι δεν μιλάει ούτε καν για να εκφωνήσει το αίνιγμα της Σφιγγός. Αλλά δεν είμαστε σολοψιστές, γιατί η δημιουργία μας και ήδη κιόλας ο λόγος μας στηρίζεται πάνω στο είναι και συνεχώς αναπηδά από την αντιμετώπιση με το είναι και διατηρείται στην κίνηση αυτός ο λόγος και η δημιουργία μας με την προσπάθεια να μορφώσει αυτό που δεν προσφέρεται προς μόρφωσιν παρά φευγαλέα και αποσπασματικά και έτσι μπορεί, καμιά φορά εφήμερα, καμιά φορά μακροχρόνια αλλά πάντοτε κάτω από τον κίνδυνο, να μορφώσει αυτό που παρουσιάζεται.

Αν είναι έτσι τα πράγματα, σε μια δημοκρατική κοινωνία η πολιτιστική, η παιδειακή, αν μπορώ να τολμήσω αυτόν τον νεολογισμό, δημιουργία μας εμφανίζεται τελείως αλλαγμένη σε σχέση με τις προδημοκρατικές κοινωνίες και φτάνουμε επιτέλους στο κύριο ζήτημά μας. Συνελόντι ειπείν, το έργο δεν εγγράφεται πλέον μέσα σε ένα πεδίο σημασιών που έχουν ήδη γίνει συλλογικά αποδεχτές και έχουν θεσμισθεί. Δεν βρίσκει σ' αυτό το πεδίο του ούτε τους κανόνες της μορφής του ούτε το περιεχόμενό του, όπως και ο δημιουργός του δεν μπορεί να αντλήσει απλώς από αυτό το πεδίο τους κανόνες του, την ύλη τού έργου του και την μέθοδο της δουλειάς του, όπως και ούτε το κοινό δεν μπορεί να στηρίξει την αποδοχή του καινούριου έργου σε τίποτε το απλώς παραδεδομένο.

Η κοινότητα, η κοινωνία, δημιουργεί η ίδια ανοικτά τους κανόνες της και τις σημασίες της και έτσι το άτομο καλείται, τουλάχιστον de jure, να δημιουργήσει, μέσα σε πλαίσια που τύποις τουλάχιστον είναι σχεδόν απεριόριστα, το νόημα της ζωής του και, παραδείγματος χάριν, να κρίνει το ίδιο με δικά του κριτήρια τις πολιτισμικές δημιουργίες που του παρουσιάζουν. Φυσικά, αυτό το πέρασμα δεν πρέπει να το σκεφτόμαστε σαν απόλυτο πέρασμα, διότι πάντοτε βρισκόμαστε, και θα βρισκόμαστε, και σε μια αυτόνομη δημοκρατική κοινωνία, μέσα σε ένα κοινωνικό πεδίο της σημασίας που δεν είναι απλώς τυπικό. Πάντοτε θα έχουμε κάποια σχέση με την παράδοση και αυτά κανείς, ούτε καν ο πιο πρωτότυπος καλλιτέχνης, δεν μπορεί να τα αποφύγει, μπορεί απλώς να συμβάλλει στη δημιουργική τους αλλοίωση. Και είναι ακριβώς οι ουσιώδεις χαρακτήρες αυτού του πεδίου που αλλοιώνονται όταν εγκαθιδρύεται μια δημοκρατική κοινωνία κι όταν εγκαθιδρύθηκαν αυτές οι έστω και περιορισμένες δημοκρατικές κοινωνίες, σ' αυτές τις δύο φάσεις της ιστορίας που ανέφερα προηγουμένως, δηλαδή στην Αρχαία Ελλάδα και στην Δυτική Ευρώπη.

Μπορούμε να το διαπιστώσουμε πολύ καθαρά στην Αρχαία Ελλάδα: δεν θα μιλήσω γι' αυτήν γιατί νομίζω σας είναι πολύ πιο οικεία, θα μιλήσω για την περίπτωση της Δυτικής Ευρώπης. Ας θεωρήσουμε την αυστηρά μοντέρνα φάση του δυτικού κόσμου: ας πούμε από τα μέσα του 18ου αιώνος με το Διαφωτισμό και μετά τις μεγάλες δημοκρατικές επαναστάσεις και τη σχετική δύση της θρησκείας τουλάχιστον ως πολιτικής και κοινωνικής δύναμης ως το 1950 - χρονολογία φυσικά τελείως συμβολική, αλλά χρονολογία απ' όπου και μετά νομίζω ότι διαπιστώνουμε την είσοδο σε μια καινούργια φάση.

- Συνεχίζεται -
-

[pez]

-
6

Αυτή είναι κατ' εξοχήν η περίπτωση της μοντέρνας τέχνης, αυτούς τους δύο αιώνες, η οποία εξερευνά και δημιουργεί μορφές, με την ισχυρή και αυστηρή έννοια του όρου, και θα έλεγα ότι γι' αυτόν τον λόγο είναι δημοκρατική, δηλαδή απελευθερωτική, ακόμα κι όταν αυτοί που την αντιπροσωπεύουν είναι, όπως μπορεί να είναι, αντιδραστικοί, όπως ήταν ο Σατωμπριάν, ο Μπαλζάκ, ο Φλωμπέρ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Ντεγκά, ο Ρίλκε ή άλλοι. Αλλά ιδίως ο καλλιτέχνης μένει δεμένος με ένα αντικείμενο. Η μοντέρνα τέχνη έπαψε να είναι θρησκευτική αλλά έγινε, μπορεί να πει κανείς, φιλοσοφική. Είναι εξερεύνηση, δεν είναι φιλοσοφία βέβαια, αλλά είναι φιλοσοφική γιατί είναι εξερεύνηση στιβάδων ολοένα και πιο καινούριων της ψυχής, της κοινωνίας, του ορατού, του ακουστού. Φυσικά, εξερεύνηση αυτών των στιβάδων η οποία αποσκοπεί, με τον μοναδικό τρόπο που είναι ο τρόπος της τέχνης, να δώσει μορφή στο χάος.

Ακόμα μια φορά, αυτό δεν σημαίνει ότι η τέχνη είναι φιλοσοφία αλλά ότι δεν μπορεί να υπάρξει ως τέχνη παρά δημιουργώντας νόημα. Ενώ, επί παραδείγματι, για μια θρησκευτική τέχνη δεν υπάρχει υποχρέωση να δημιουργήσει νόημα, το νόημα της το δίνει η θρησκευτική πίστη και το περιεχόμενο της θρησκείας. Κι εδώ θα θυμίσω για δεύτερη φορά τον Προυστ. Αυτό είναι ακριβώς το θέμα του εκτεταμένου λογισμού και διαλογισμού που ο συγγραφέας κάνει με τον εαυτό του στο τέλος του έργου του στο Le temps retrouve, στον χρόνο που έχει ξαναβρεθεί, όπου τελικά ο ίδιος ο Προυστ προτείνει στον εαυτό του ως σκοπό, εδώ παραθέτω επί λέξει, "να βρει την ουσία των πραγμάτων".

Κι από αυτήν την άποψη, ο Καντ είχε δει κάτι πολύ σημαντικό, παρόλο που το παραμορφώνει, αν μπορώ να πω, όταν έλεγε ότι το έργο τέχνης είναι παρουσίαση μέσα στην ενόραση των ιδεών του νου. Η τέχνη είναι πράγματι παρουσίαση αλλά δεν είναι παρουσίαση των ιδεών του νου. Είναι παρουσίαση του χάους ή της αβύσσου ή του απύθμενου στο οποίο δίνει μορφή. Και μέσω αυτής της παρουσίασης, η τέχνη είναι ένα είδος παραθύρου προς το χάος. Και μέσα από αυτό το παράθυρο καταλύει για μας τους άλλους την ήσυχη και ανόητη βεβαιότητα της καθημερινής μας ζωής. Και μας θυμίζει ότι ζούμε πάντοτε στην όχθη της αβύσσου - αυτό που είναι ακριβώς η πρώτη και τελευταία γνώση ενός όντος αυτόνομου. Γνώση που δεν το εμποδίζει να ζει, όπως, για να παραθέσω για τρίτη και τελευταία φορά τον Προυστ, "ο άθεος καλλιτέχνης, που θεωρεί τον εαυτό του υποχρεωμένο να ξαναρχίσει είκοσι φορές ένα κομμάτι ενώ ξέρει πολύ καλά ότι ο θαυμασμός που ενδεχομένως αυτό το κομμάτι θα προκαλέσει θα είναι τελείως αδιάφορος στο σώμα του το φαγωμένο από τα σκουλήκια. Όπως το έκανε ζωγραφίζοντας το μικρό κομμάτι αυτού του κίτρινου τοίχου με τόση σοφία και με τόση εκλέπτυνση ένας ζωγράφος που θα μας μείνει για πάντα άγνωστος και που απλώς τον επισημαίνουμε σήμερα με το όνομα Βερμέερ."

Το κοινό, από την μεριά του, σ' αυτήν την εποχή συμμετέχει έμμεσα, με την μεσολάβηση του καλλιτέχνη, σ' αυτήν την ελευθερία, αλλά ιδίως κυριεύεται από το καινούριο νόημα που του παρουσιάζει το έργο. Και αυτό δεν μπορεί να συμβεί παρά μόνο διότι, παρά τις αδράνειες, τις καθυστερήσεις, τις αντιστάσεις, αυτό το κοινό, το δυτικό κοινό αυτών των δύο αιώνων, όταν όλα λεχθούν και όλοι οι λογαριασμοί γίνουν, είναι ένα κοινό που είναι το ίδιο δημιουργικό. Η αποδοχή ενός μεγάλου καινούριου έργου δεν είναι ποτέ και δεν μπορεί ποτέ να είναι απλώς παθητική αποδοχή, είναι αναδημιουργία. Οι άνθρωποι που για πρώτη φορά κατάλαβαν και χειροκρότησαν, παραδείγματος χάρη, τη μουσική του Βάγκνερ, του Βάγκνερ της δεύτερης περιόδου μετά τον Τριστάνο, αυτοί οι άνθρωποι, κατά κάποιον τρόπο κοινωνικά, αναδημιούργησαν κι αυτό που εννοούμε ως μουσική κι αυτό που είναι η μουσική.

- Συνεχίζεται και τελειώνει στο επόμενο-
-

[pez]

-
7

Και μ' αυτόν τον τρόπο, και η ελευθερία του καλλιτέχνη και τα προϊόντα της, τα έργα της, είναι κοινωνικά επενδυμένα. Και τελειώνω διερωτώμενος. Ζούμε ακόμα αυτή την εποχή; Ερώτηση επικίνδυνη, την οποία εντούτοις θα προσπαθήσω να μην αποφύγω. Νομίζω ότι παρά τα φαινόμενα, αυτή η ρήξη του περιφράγματος που πραγματοποίησαν τα μεγάλα δημοκρατικά και πολιτιστικά κινήματα των δύο αιώνων ανάμεσα στο 1750 και το 1950 διατρέχει ένα θανάσιμο κίνδυνο συγκάλυψης. Εάν κοιτάξουμε την πραγματική λειτουργία της κοινωνίας, η εξουσία του λαού χρησιμοποιείται ως παραπέτασμα για να συγκαλύψει τη δύναμη και την κυριαρχία του χρήματος, της τεχνοεπιστήμης, της γραφειοκρατίας των κομμάτων και του κράτους, των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Αν θεωρήσουμε τα άτομα, ένα καινούριο περίφραγμα εγκαθιδρύεται, που παίρνει τη μορφή ενός γενικευμένου κομφορμισμού. Ισχυρίζομαι πως ζούμε μια από τις πιο κομφορμιστικές φάσεις της ελληνοδυτικής ιστορίας. Μας λένε ότι κάθε άτομο είναι ελεύθερο, ενώ στην ουσία όλα τους δέχονται παθητικά το μόνο νόημα που οι θεσμοί και το κοινωνικό πεδίο τους προτείνει και στην ουσία τους επιβάλλει: αυτό που μπορεί να ονομάσει κανείς τηλεκατανάλωση, όχι απλώς την κατανάλωση της τηλεόρασης, αλλά μια κατανάλωση η οποία η ίδια είναι τηλεκατανάλωση γιατί το αντικείμενό της διαρκώς απομακρύνεται.

Αν συζητήσουμε τώρα για την πολιτιστική δημιουργία, όπου ασφαλώς οι κρίσεις είναι οι πιο αβέβαιες κι οι πιο συζητήσιμες και επικίνδυνες, είναι αδύνατο νομίζω να υποτιμήσουμε την καταπληκτική άνοδο του εκλεκτισμού, του κολάζ με την γενικότερη έννοια του όρου, ενός ασπόνδυλου συγκρητισμού, και ιδίως την απώλεια του αντικειμένου και την απώλεια του νοήματος, η οποία συμβαδίζει με την εγκατάλειψη της αναζήτησης της μορφής. Για τη μορφή και για το τι είναι μορφή - και τον όρο αυτό, ίσως το καταλάβατε, τον χρησιμοποίησα στη διάρκεια όλης αυτής της ομιλίας όχι με την φορμαλιστική έννοια αλλά με την έννοια του πλατωνικού και του αριστοτελικού είδους, δηλαδή της ενότητας μιας εμφάνισης με κάτι που αυτή η εμφάνιση εκφράζει - για τη μορφή, έχει πει βαθύτατα ο Βίκτωρ Ουγκώ, ότι είναι το φόντο που ανεβαίνει στην επιφάνεια. Και νομίζω ότι δεν μπορεί κανείς να το πει καλύτερα ούτε να πει τίποτα περισσότερο από αυτό.

Μ' αυτήν την έννοια, όλοι οι απαισιόδοξοι προφήτες κι οι προφητείες της σύγχρονης εποχής, αυτής της εποχής της μοντέρνας, φτάνουν περίπου στην πραγματοποίησή τους. Από τον Τοκβίλ, ο οποίος μιλούσε για τη μετριότητα, την μέτρια αξία αυτού που αυτός ονόμαζε το δημοκρατικό άτομο, δηλαδή το σύγχρονο άτομο, περνώντας από το Νίτσε και το νιχιλισμό - όπως έλεγε ο Νίτσε, τι σημαίνει ο νιχιλισμός; ότι οι ύψιστες αξίες απαξιώνονται, λείπει ο σκοπός, λείπει η απάντηση στην ερώτηση γιατί; - μέχρι και τον Σπένγλερ και τον Χάιντεγκερ. Ίσως μάλιστα όλες αυτές οι προφητείες, μπορεί να πει κανείς, έχουν αντιστραφεί, με την έννοια ότι γίνονται αντικείμενο θεωρητικοποίησης σε αυτή την ανόητη τάση που λέγεται σήμερα μεταμοντερνισμός και η οποία αυτοδοξολογεί την εποχή, αν μπορώ να πω, τη μηδαμινότητα της εποχής.

Δεν θέλω να σας κουράσω πολύ περισσότερο, απλώς θα ξαναυπογραμμίσω ότι ο λεγόμενος ατομικισμός σήμερα, του οποίου άδουν τον θρίαμβο διάφοροι δημοσιογραφίσκοι και πολιτίσκοι, δεν είναι, ούτε μπορεί να είναι, κενή μορφή, διότι τα άτομα δεν κάνουν ό,τι θέλουν αλλά κάνουν αυτό που τους επιβάλλει η συγκροτημένη κοινωνία ή η θεσμισμένη κοινωνία, το κατεστημένο όπως λέμε. Και ένας πραγματικός ατομικισμός δεν μπορεί ποτέ να είναι η κενή φόρμα του ατομικισμού, όπως μια πραγματική δημοκρατία δεν μπορεί ποτέ να είναι απλώς διαδικαστική. Οι δημοκρατικές διαδικασίες σήμερα, παραδείγματος χάρη, ως μορφή, ως φόρμα γεμίζονται με το ολιγαρχικό περιεχόμενο της σύγχρονης κοινωνικής συγκρότησης και οι ατομιστικές μορφές γεμίζουν με το καπιταλιστικό
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
δρυαν τα δημοκρατικά ή τα οιονεί δημοκρατικά καθεστώτα δεν μπορούσαν να προβλέψουν ούτε ήταν η δουλειά τους να προβλέψουν ότι μετά από 20, 30, 40 χρόνια θα εμφανίζονταν άνθρωποι σαν τον Σταντάλ, τον Μπαλζάκ, τον Φλωμπέρ ή σαν τον Πόε, τον Μέλβιλ και τον Γουΐτμαν.

Η φιλοσοφία μας δείχνει, και τελειώνω, ότι θα ήταν ανόητο και άτοπο να πιστεύουμε ότι θα μπορούσαμε ποτέ να εξαντλήσουμε το σκεπτό, το πρακτό ή το μορφώσιμο και, κατά τον ίδιο τρόπο, θα ήταν ανόητο και άτοπο να βάλουμε όρια στη δύναμη μόρφωσης που πάντα υπάρχει μέσα στην ψυχική φαντασία των ατόμων και στο συλλογικό κοινωνικο-ιστορικό φαντασιακό. Αλλά η φιλοσοφία δεν μας εμποδίζει να διαπιστώνουμε ότι η ανθρωπότητα διέσχισε ήδη περιόδους κατάπτωσης και ληθαργίας τόσο πιο ύπουλες όσο πιο πολύ συνοδεύτηκαν, όπως παραδείγματος χάρη οι αιώνες της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, απ' αυτό που ονομάζουμε συνήθως υλική ευμάρεια. Αλλά στο μέτρο, ασθενές ή όχι, που αυτό εξαρτάται από εμάς, και ιδιαίτερα από όσους σκεπτόμαστε και προσπαθούμε, εάν αυτό που σκεπτόμαστε να κάνουμε και να δείξουμε στους άλλους μένει πιστό στην ιδέα αυτήν της ανθρώπινης αυτονομίας, θα μπορούσε να συμβάλλει, τουλάχιστον, στο να είναι η φάση αυτής της ληθαργίας η βραχύτερη δυνατή.

Σας ευχαριστώ."

(Διάλεξη του Καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Κοινωνικών Επιστημών των Παρισίων κ. Κορνήλιου Καστοριάδη κατά την τελετή αναγόρευσής του ως επίτιμου διδάκτορα του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης)

"Παιδεία σε μια Δημοκρατική Κοινωνία"
- 24 Φεβρουαρίου 1993 -



- Σημείωση - Ο τίτλος του θέματος "Η άνοδος της ασημαντότητας" είναι τίτλος ομότιτλου κεφαλαίου του ομότιτλου βιβλίου : Κορνήλιος Καστοριάδης, "Η άνοδος της ασημαντότητας", Ύψιλον / Βιβλία, 2000, σ. 111 : "Συζήτηση με τον Olivier Morel που έγινε στο Radio Plurielle στις 18 Ιουνίου 1993 και δημοσιεύτηκε στο La Republique internationale des lettres, τον Ιούνιο του 1994" - ΠΕΖ -

[pez]

Προς όλους τους υπεύθυνους του forum deece.gr:

Ζητώ συγγνώμη για την αναστάτωση που θα προκαλέσει το μήνυμά μου αυτό αλλά επειδή η εκτίμησή μου της [Τρι Αύγ 11, 2009 8:06 am], πως δηλαδή:

"διαγράφεται τη στιγμή αυτή σοβαρός κίνδυνος [...] τελικά να κλείσει, και το forum σας, προς υψίστη αγαλλίαση της φυλλοξήρας, που όχι μόνον χαίρεται με το κακό μας αλλά ιδίως θλίβεται με το καλό μας" [-Εκτός Δικτύου-]

ενισχύεται ήδη από τις νέες απειλές που διατυπώθηκαν, στα πλαίσια της διαρκούς, από πενταετίας, επίθεσης κατά της Ελεύθερης Διακίνησης των Ιδεών Εδώ Μέσα, από τους οργανωμένους εκείνους που δεν τα κατάφεραν ποτέ τους να διατυπώσουν μία "Ιδέα", που να μην αποδείχτηκε βλακώδης, καθότι σκοπίμως καταστροφική, κατά την "κατάλληλη εφαρμογή" της,

* Ο Φ Ε Ι Λ Ω *

[Ι] : Να σας αναφέρω ότι επειδή το κείμενο του μηνύματός μου "(7) Η άνοδος της ασημαντότητας" ήταν ελλιπές στο σημείο:

"... και οι ατομιστικές μορφές γεμίζουν με το καπιταλιστικό
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
δρυαν τα δημοκρατικά ή τα οιονεί δημοκρατικά καθεστώτα ..."

και για να αποκαταστήσω την έλλειψη αυτή, αναζήτησα -κατά το διάστημα που μεσολάβησε από τη δημοσίευσή του την [Τετ Αύγ 19, 2009 9:58 pm]- στο αρχείο το πρωτότυπο κείμενο της διάλεξης της 24ης Φεβρουαρίου 1993, που όπως ανέφερα διανεμήθηκε στο κοινό [Η άνοδος της ασημαντότητας], πλην όμως δεν το βρήκα, οπότε αυτό σημαίνει ότι, ενδεχομένως, να με εξαπάτησε η μνήμη μου, οπότε και το κείμενο αυτό μπορεί να μην διανεμήθηκε ποτέ, κι έτσι η μοναδική πηγή που περιλαμβάνει το κείμενο αυτό, τη στιγμή αυτή τουλάχιστον, είναι το εικονιζόμενο στο ως άνω μήνυμα τεύχος του Παιδαγωγικού Τμήματος ΔΕ του ΔΠΘ, που προφανώς και *ΔΕΝ* διανεμήθηκε κατά τη διάρκεια της Αναγόρευσης του Κορνηλίου Καστοριάδη σε Επίτιμο Διδάκτορα στο ΔΠΘ.

[ΙΙ] : Να σας παρακαλέσω όπως, κατόπιν όλων των ανωτέρω αλλά και για την προστασία τόσο της δικής σας όσο -και ιδίως!- της ύπαρξης του ανεκτίμητου forum

-
από το μπαράζ των γελοίων "αντιποίνων", των λίαν αποκαλυπτικών των νοοτροπιών και συμπεριφορών που Κρατούν Εδώ Μέσα, τα οποία και εκδηλώθηκαν προσφάτως και ευθύς αμέσως μετά την εκκίνηση της νόμιμης διαδικασίας κατά του δημόσιου επαγγελματικού, οικογενειακού και προσωπικού διασυρμού μου, τον οποίο από πενταετίας υφίσταμαι και με τα οποία επιχειρείται η εκφοβιστική εμπλοκή -ει δυνατόν ΟΛΩΝ, δικαίων και αδίκων!- προς ελάφρυνση, διά του κουτοπόνηρου επιμερισμού, των βαρειών, αποκλειστικά προσωπικών, ευθυνών
-

α) διαγράψετε το περιεχόμενο ΟΛΩΝ αυτών -και των επτά (7)- μηνυμάτων μου, και

β) διατηρήσετε το παρόν, δημόσιο, e-mail μου, με το οποίο και παραπέμπω τους αναγνώστες του forum στην ιστοσελίδα: http://utopia.duth.gr/~pez/

-
την οποία -παρά την πασίγνωστη εκδίωξη από Εδώ Μέσα, άνευ ουδεμιάς ουσιαστικής αντιστάσεως, από ουδένα, ΟΛΩΝ των λοιπών μελών της Ερευνητικής Ομάδας Κεραιών, εγώ τουλάχιστον επιμένω να την διατηρώ ακόμα, και του περιεχομένου της οποίας εγώ ο ίδιος έχω την αποκλειστική ευθύνη
-

και συγκεκριμένα στο link: Εν μέσω της θλιβερής κατάστασης που βιώνουμε Εδώ Μέσα, όπου, αταλάντευτα πιστός στην Αρχή της Ελεύθερης και Ανοικτής Πρόσβασης ΟΛΩΝ των Πολιτών στα Δημόσια Έγγραφα, έχω μεταφέρει *ΑΥΤΟΥΣΙΟ* και *ΟΛΟΚΛΗΡΟ* το περιεχόμενο της Ανοικτής και Δημόσιας διάλεξης του Κορνηλίου Καστοριάδη προς όλα τα μέλη του ΔΠΘ αλλά και του ευρύτερου κοινού της Θράκης.

Με εκτίμηση,

Πέτρος Ζιμουρτόπουλος
__________________________________________
Η Αξιοπρέπεια Κοστίζει - Η Ξεφτίλα είναι Τζάμπα

* Δημόσιο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου * - Saturday, August 22, 2009 10:30 AM - To: forum-ατ-deece.gr - Cc: EECE, DEP EE, /F/L/O/S/S/, Antennas RG - From: Petros Zimourtopoulos

[ckoukou]

When the heat (warm) wrings ...
(or clamps - clasps - clenches - clutches - constricts - fraps - presses - sets - squeezes)


Να λοιπόν που η πλούσια αγγλική γλώσσα έχει 10 λέξεις (σύμφωνα με τη μετάφραση του http://www.in.gr), αλλά καμία, μάλλον, δεν είναι κατάλληλη να χρησιμοποιηθεί στη μετάφραση της έκφρασης " 'Οταν οι ζέστες σφίγγουν ...".
Έχει κανείς να προτείνει κάτι καλύτερο; (εκτός από κρύα ντους κλπ). Μήπως η λέξη tight είναι σωστότερη; Ή, σε ελεύθερη μετάφραση να πούμε: "When the heat is up" ; Ή "When the temperature rises" ; Αλλά αυτή η μετάφραση είναι ελεύθερη. Θα μου πείτε βέβαια, εδώ άλλοι και άλλοι είναι ελεύθεροι, η μετάφραση θα μας πειράξει;